تعیین اولویت کاربری کشاورزی مبتنی بر روش دلفی و منطق فازی (مطالعه موردی: منطقه کاشمر)

چکیده امروزه با افزایش روزافزون جمعیت، نیاز بیشتر جوامع بشری به تامین مواد غذایی احساس می گردد که این امر باعث فشار بیش از حد به منابع محیطی خواهد شد. لذا تعیین و شناخت مناطق مساعد کشاورزی اهمیت زیادی دارد و عدم شناخت باعث هدر رفت منابع می گردد. با توجه به اینکه کاشمر یکی از قطب های کشاورزی استان خراسان رضوی محسوب می شود تعیین اولویت اراضی کشاورزی منطقه بر اساس یک روش دقیق علمی ضرورت پیدا می کند. روش کار مورد استفاده در این پژوهش مبتنی بر شناسایی و ارزشگذاری معیارهای اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی موثر در کاربری کشاورزی با بهره گیری از روش دلفی و نظرات متخصصین و در نهایت تعیین اولویت کاربری کشاورزی با استفاده از منطق فازی در محیط gis می باشد. در این تحقیق ابتدا با استفاده از نظرات متخصصین امر از طریق روش دلفی طی دو دور، معیارهای اکولوژیکی شامل: آب، ارتفاع، شیب، اقلیم، پوشش گیاهی، کاربری اراضی، خاک و زمین شناسی و معیارهای اقتصادی-اجتماعی شامل: تراکم اشتغال، تراکم نرخ باسوادی و تراکم نرخ جمعیت وزن دهی گردیدند. سپس با ترکیب نقشه های وزنی توسط عملگرهای تلفیق گر منطق فازی با استفاده از نرم افزار الحاقی arcsdm 3 در نرم افزار arcmap 9.2 به تعین مکان مناسب کشاورزی پرداخته شد. پس از آن نتایج و دقت عملکرد مدل ها از طریق انطباق با کاربری اراضی فعلی مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد در هر دو مدل and و or فازی استفاده توامان از معیارهای اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی در تهیه نقشه تعیین اولویت کاربری کشاورزی به ترتیب 97/59 درصد و 54/34 درصد با واقعیت تطابق دارد که نشان می دهد مدل های اکولوژیکی بدون در نظر گرفتن پارامترهای اقتصادی-اجتماعی، ناقص و نارسا می باشند، مدل های اقتصادی-اجتماعی نیز بدون شامل بودن شرایط اکولوژیکی پاسخ های درستی ارائه نخواهند نمود و تاکید بر جامع نگری در ارزیابی ها با عنایت به هر دو گروه داده ها می باشد. همچنین نقشه تعیین اولویت کاربری کشاورزی حاصل از معیارهای اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی با استفاده از عملگر and، با 97/59 درصد تطابق از بالاترین دقت برخوردار است که دید بسیار محتاطانه و بدون ریسکی را برای کشاورزی ارائه می دهد. مطابق با این نقشه محدوده هایی که در شمال، شمال غرب و دشت کاشمر واقع شده اند مناطق با اولویت بالای کشاورزی می باشند.